Het is niet eens zo makkelijk om het perfecte broodjeaapverhaal de wereld in te slingeren. Geslaagde grappen zijn creatief, leerzaam en in het ideale geval grappig. De tech-hoax heeft een duister randje gekregen in dit tijdperk, met onder meer oplichterij en viral marketing waardoor het steeds lastiger wordt om de hoax van stunts en zelfs fraude te scheiden.
Je hebt er bijna een deskundige voor nodig om sommige verhalen te ontwarren. Gelukkig bestaat zo'n expert: Alex Boese, auteur en bedenker van The Museum of Hoaxes. Volgens hem is de definitie van een hoax "een doelbewuste misleidende actie die succesvol de aandacht (en in de ideale situatie de verbeelding) van het publiek heeft gegrepen". Hier zijn 10 beruchte hoaxes uit de tech-wereld.
1. De mechanische turk
Het idee van een zelfsturende machine was erg in de mode bij de 18de-eeuwse equivalent van de nerd-hipster. De Hongaarse uitvinder Wolfgang von Kempelen bedacht een schaakmachine met daarop een torso van een donker gekleurde man met zwarte baard en tulband die de zetten uitvoerde. Deze mechanische turk kon volgens hem denken, plannen en redeneren en iedere speler in de schaakwereld verslaan.
De turk ging de hele wereld over en meer dan vijftig jaar lang waren schaakprofessionals en grootheden als Napoleon en Benjamin Franklin onder de indruk van de schaakcapaciteiten van de machine. Maar het was geen Deep Blue. Een latere eigenaar van de machine onthulde de oplichting. Von Kempelen had bij goochelaars afgekeken hoe een schaakspeler van binnenuit met een knoppensysteem de bediening kon uitvoeren.
2. De etherische motor van Keely
De geschiedenisboeken melden verschillende oplichters met op z'n zachtst gezegd dubieuze claims over perpetuum mobilia of andere machines die theoretisch stoelen op pseudo-wetenschappen en - verrassing! - niet blijken te werken. Een van de beruchtste is de vinding van de Amerikaanse uitvinder (we gebruiken de term losjes) John Keely die de wereld verwonderde met zijn etherische motor in 1874.
Keely hield wetenschappers, journalisten en een hoop durfinvesteerders compleet voor de gek tot zijn dood in 1898 met een machine die werd aangedreven door het medium ether, het materiaal waar onder meer licht zich door bewoog. Dit concept was al in 1887 al aan het wankelen gebracht en door Einstein definitief naar fabeltjesland verwezen. In 1899 deed een krant onderzoek in Keely's lab en ontdekte dat de motor eigenlijk werd aangedreven door verborgen leidingen en banden en een stiekeme compressiemotor twee verdiepingen lager.
Bron: The New York Times (1899)
3. War of the Worlds
Een van de bekendste hoaxes uit de geschiedenis was een hoorspel uit 1938 die gebaseerd was op H.G. Wells' sciencefictionroman War of the Worlds. De aanname dat buitenaardse wezens echt de aarde aanvielen zou een onbedoeld effect zijn, maar Orson Welles rekende op dit effect door handig gebruik te maken van de groeiende onrust over Nazi-Duitsland en de uitleg dat het een hoorspel was te plannen op het moment dat een populair nieuwsprogramma bij de concurrent bezig was, zodat de meeste luisteraars dat zouden missen.
Het hoorspel was bedacht als een serie nieuwsuitzendingen die rechtstreeks verslag deden van de buitenaardse invasie. De hoax leidde tot enige paniek - hoewel die een stuk minder groot was dan algemeen wordt aangenomen en een groot deel van de luisteraars die wél in paniek waren namen aan dat Duisters de VS binnenvielen - en een leuk effect is dat radioverslaggevers van andere stations die tot kalmte maanden uitgemaakt werden voor leugenaars.
Orson Welles toonde zich de dag na uitzending verbaasd over de ontstane ophef en bood zijn excuses aan.
4. Kleurentelevisie met nylon kous
Met de opkomst van de televisie ontdekten lolbroeken een nieuw medium om te gebruiken voor grappen. Een befaamde 1 april-grap kwam uit Zweden. Een publieke omroep daar deed melding van een ontdekking dat een gewone zwart-wit-televisie tot een kleurenscherm kon worden omgetoverd met een uniek lichtbrekingssysteem.
Het mooie was dat je dit kon bereiken door een net van nylon over de beeldbuis te trekken en dat kon je dus ook bereiken door een doodgewone kous over de televisie te trekken. Volgens de legende zouden duizenden Zweden dat daarop gedaan hebben. Ook in Nederland haalde de ontdekking het nieuws en ook in onze contreien trapten mensen in de grap.
Bron: Sveriges Television (1962)
5. De Sovjet-unie ontdekt Usenet
De opkomst van de tv was een vruchtbare bodem voor broodjeaapverhalen, maar dat was nog niets vergeleken met de opkomst van internet. De allereerste internethoax is waarschijnlijk de komst van KremVAX, een grap die overigens in het leven is geroepen door de Nederlandse internetpionier Piet Beertema van het Amsterdamse Centrum Wiskunde & Informatica. De eerste internethoax was ook al een uit de hand gelopen 1 april-grap.
Het toenmalige staatshoofd van de Sovjet-unie, Tsjernenko, leek op 1 april 1984 aan te kondigen dat het Kremlin via verschillende VAX-domeinen gebruik zou maken van Usenet om de anti-Russische desinformatie op Usenet te kunnen ontkrachten. Beertema meldt op zijn site over de geslaagde grap dat het Pentagon zelfs een gesprek zou hebben gehad over hoe ze moesten reageren op het feit dat de Sovjet-unie gebruikmaakte van Usenet. Dat terwijl hij de datum nog had benadrukt in de tekst uit vrees dat software de header zou vernaggelen.
Bron: Piet Beertema (1984)
6. Het GOOD TIMES-virus
Een waarschuwing over een virus ging viral in 1994 en was een van de eerste grote viruswaarschuwingen, waarna een hoop hoaxes volgden, zoals het de oproep om het grijze teddybeertje (de Java-debugger) te verwijderen omdat het een virus is. Good Times was een waarschuwing dat een e-mail met dat onderwerp een virus bevatte dat zich bij openen kopieerde naar je hele adresboek om vervolgens je harde schijf te wissen.
Dat virus bestond niet, maar de waarschuwing leidde tot na-apers en e-mails met daadwerkelijk de onderwerpregel 'GOOD TIMES' die deden alsof ze de gevaarlijke e-mail waren. Het verhaal gaat dat er een ketting-e-mail rondging met 'Good Times' in de onderwerpregel en dat de bedenker van deze waarschuwing daar korte metten mee wilde maken. Dit was een van de eerste keren dat een internethoax bij het grote publiek viral ging en twintig jaar later zien we dergelijke kettingbrieven nog steeds langskomen in de vorm van bijvoorbeeld waarschuwingen op Facebook.
7. Waarde pi reguleren
Eind jaren 90 deed een verhaal de ronde dat de waarde van pi werd gereguleerd in de Amerikaanse staat Alabama. De volksvertegenwoordiging zou hebben gesteld dat het niet afronden van pi tegen de Bijbel indruist. In Koningen 7:23 wordt duidelijk melding gemaakt van "een meetsnoer van dertig ellen omving ze rondom", waardoor stellig vaststaat dat een cirkel is te berekenen met 3,0 in plaats van pi.
Het 'nieuwsbericht' was bedoeld als parodie op het schrappen van de evolutieleer ten faveure van creationisme op scholen in de staat New Mexico, maar ging een eigen leven leiden. Het was oorspronkelijk een 1 april-grapje, maar zoals dat vaker gaat begon het artikel naderhand rond te zingen. Zo gek was het verhaal nou ook weer niet, want een eeuw eerder had het Huis van Afgevaardigden bijna per ongeluk bepaald dat pi 3,2 moest zijn, ware het niet dat wiskundige Clarence Waldo van leer trok tegen het met slechte wiskunde onderlegde wetsvoorstel.
Bron: Urban Legend-site Snopes.com, op basis van een rondgaande e-mail
8. De aardappelserver
Dit broodjeaapverhaal slaagde waarschijnlijk vanwege de aardappelbatterij waar zoveel mensen mee bekend zijn. Daarbij dient een aardappel als chemische fabriek om elektronen tussen een kathode (bijvoorbeeld een koperen muntje) en een anode (bijvoorbeeld een verzinkte spijker) te laten lopen. In 2000 maakte een groepje grappenmakers dat een aardappelserver ook een optie was.
De server werkte op de energiezuinige Linux-kernel, hostte enkele pagina's en laadde erg traag, maar werkte wel, claimden de bedenkers. Onder meer de BBC maakte melding van de nieuwe technologie. Een grappenmaker op Slashdot meldde het ook, wat leidde tot een stortvloed aan verontwaardigde reacties van lezers over de kulquotiënt van het verhaal. Het rare is dat Frederic White bedacht dat het basisconcept haalbaar was en hij bouwde een CPU die door een aardappel werd aangedreven.
Ook interessant: onderzoek toont aan dat het rendement van een aardappelbatterij flink omhoog gaat als de aardappel gekookt is.
9. Microsoft iLoo
In 2003 gaf een Britse afdeling van Microsoft een persbericht uit over de iLoo - een soort Dixie-toilet met internet. Het gevaarte draaide Windows XP, had een plasmascherm, een (waterdicht) toetsenbord, speakers met surround sound en een breedbandverbinding via WiFi. Gebruikers konden dan even rustig gaan zitten op de wc terwijl ze surften en Microsoft noemde dit 's werelds eerste wwWC.
Het idee werd direct afgekraakt door media en direct verscheen een uitvinder ten tonele die de i-Loo had bedacht en dat Microsoft het idee schaamteloos had gejat. Microsoft deed er de volgende dag een persbericht uit dat het hele verhaal een hoax was. Maar dat bleek ook al niet waar. De iLoo was daadwerkelijk in ontwikkeling geweest, maar Microsoft had de plannen in de ijskast gezet. Daarmee veranderde de iLoo van een broodjeaapverhaal in een doorsnee pr-debacle.
10. De Death Star-petitie
De Amerikaanse overheidssite We The People is een van Obama's initiatieven om het Witte Huis toegankelijker te maken en burgers in staat te stellen belangrijke zaken op de politieke agenda te zetten. Dat lukte met een petitie om een Death Star te bouwen die genoeg handtekeningen verzamelde, zodat het overheidsorgaan moest reageren op de suggestie. Leuke details uit de humoristische reactie: "De Amerikaanse overheid steunt geen plannen om planeten op te blazen" en "Het is niet kostenefficiënt om ontelbare belastingcenten uit te geven aan een Death Star met een fundamentele ontwerpfout die door één ruimtejager uitgebuit kan worden".
Als reactie op onder meer deze petitie, verhoogde het Witte Huis de reactiedrempel van 25.000 naar 100.000. Een petitie die de uitzetting van Justin Bieber naar Canada eiste haalde overigens naderhand meer dan 270.000 handtekeningen, waarop het Witte Huis reageerde met een 'geen commentaar' en cijfer over de economische verbeterde situatie van immigratiehervormingen, vertaald naar aantallen Bieber-cd's en concertkaartjes.
-
-
Er zijn nog geen reacties.Reageer
Preview