1. De floppy
De floppy, en dan bedoelen we die flexibele 5,25 inch-schijf en niet de diskette die je nog steeds wel eens tegenkomt in organisaties die weigeren de 21ste eeuw binnen te stappen, produceerde een apart geluid dat oudgebruikers direct terugvoert naar de jaren 70 en 80. Het klikkende geluid van de floppy klonk heel anders dan de melodie die de diskette produceerde.
Tegenwoordig horen we qua opslagmedia die geluid produceren alleen nog maar het gezoem van de bijna geruisloze harde schijf en het draaien van de dvd-speler. Maar met de opkomst van SSD en het verruilen van schijven voor cloudopslag behoren zelfs die binnenkort tot het verleden. We komen zelfs al bijna in een tijdperk dat mensen zich afvragen waarom je bestanden opslaat met dat rare vierkante symbooltje en waarom de harde schijf de driveletter C krijgt toegewezen.
2. De modem
Het tonen van het geselecteerde telefoonnummer. Dat gebliep, het gekraak en het geplingel. Het modemgeluid heeft iets symfonisch: het begint met een enkele toon en bouwt op naar een kakafonie van harmonieën van deze mechanische operette. En daarna komt de bevredigende ruis die aangaf dat je het wereldwijde web kon gaan verkennen, met wel tientallen Kbps tegelijk.
Voor velen onder ons voert dit geluid ons terug naar een tijd van usenet, forums en de spannende – maar oh zo trage – dagen van het inbelinternet. Voor generaties die na ons komen is dit waarschijnlijk alleen maar een irritant geluid. Beleef de nostalgie nog een keer:
3. Vastlopende matrixprinter
Het geluid dat een matrixprinter produceert heeft sowieso iets bedwelmends. Het eindresultaat van uren zwoegen kwam vroeger regel voor regel uit de printer gerold op kettingpapier dat zo handig door de tandwielen op de printerrol gevoerd werd. Ja, het duurde lang en we drukten vrijwel alles in Courier af omdat veel andere lettertypes problemen opleverden of te lang duurden om af te drukken.
Maar één instrument van het matrixprinterorkest kennen we allemaal nog goed, want vroeger of later liep het ding vast. Wie heeft dat klikkende geluid nu niet meegemaakt die, beter nog dan een foutmelding op het scherm, meteen aangaf dat er een papierprobleem verholpen moet worden. Kap eraf, prutsen, herstarten en als je pech had een heleboel regels opnieuw printen.
4. De diaprojector
Dit is ongetwijfeld het oergeluid die de term ‘verveling’ het beste kan weergeven. Dat geklik van een diaprojector zorgt voor menigeen voor een soort pavlovreactie waarbij vermoeidheid direct intreedt. Wie is er nu niet ooit bijna weggesukkeld tijdens een vergadering in het tijdperk voordat powerpoint ons tot dodelijke verveling dreef? Of heeft die prettige ervaring meegemaakt dat het koude zweet je uitbrak als de projector van stal werd gehaald op zo’n avondje dat vrienden hun vakantiefoto’s wilden laten zien? Dat nooit meer!
5. Click of death
Wie het genot kent van de ZIP-schijf, eventjes leek dit opslagmedium groot te worden in de tweede helft van de jaren 90, kent waarschijnlijk ook dat geluid: de bevredigende spin-up die wordt opgevolgd door klik-klik-klik. Dat geluid is eigenlijk de doodskreet van bitjes die in de bloei van hun leven worden gesmoord door de schijf. De klik betekende dat de leeskop van de schijf terugschiet naar zijn beginpositie. En daarna nog eens. En nog eens. Klik, klik, klik.
De herkalibratie van de kop was in theorie een oplossing als de kop data niet kon lezen, maar in vrijwel alle gevallen kondigde deze herhalende kalibratie aan dat er iets verschrikkelijk mis was met de schijf. Meestal kon je dan ook fluiten naar de documenten die je netjes had opgeslagen. De term ‘click of death’ werd dankzij het beroemde systeem van Iomega een stukje IT-historie. We gebruiken de benaming nu nog steeds voor de doodsreutel van stervende opslagmedia.
6. De videorecorder
Nog niet zo heel lang geleden kwam je terug van de videotheek, zette je chips en drinken op tafel en startte je tevreden de VHS-recorder om vervolgens te merken dat de film begon met de aftiteling. De minuten frustrerende minuten terugspoelen doen ons nu denken aan het minutenlang inladen van een videostream op een drukke avond: wachten terwijl je eigenlijk al helemaal klaar bent om te kijken.
De geluiden van de VHS-recorder, en voor sommigen onder ons de VCC-recorder, leveren een bron van rijke herinneringen op die onze nostalgische bui opheffen en doen beseffen dat vroeger eigenlijk alles helemaal niet beter was. Een van deze geluiden is bijvoorbeeld het angstaanjagende geluid van een vastlopende band. Kijk, dat is nou iets wat we zeker niet zullen missen.
7. De stencilmachine
Vroegâh, toen hadden we geen scanners. Zelfs nog geen kopieerapparaten. Kantoren en scholen hadden de stencilmachine om handmatig kopieën te maken van bronteksten. Het was een knoeiboel, met ongelijke inktafdrukken en paarse corrigeervloeistof. De geur van het apparaat brengt voor de meeste mensen de sterkste herinneringen terug, maar ook het geluid van een rollende stencilmachine liet bij veel mensen een sterke indruk achter.
8. De filmprojector
Er is weinig zo rustgevend als het kalme gezoem van een projector. Maar dat kan persoonlijke smaak zijn. Projectors zijn geen verre geschiedenis – in menig bioscoop zag je hem tot vorig jaar nog draaien in de kleine rechthoekje achterin de zaal, maar Nederlandse bioscopen zijn massaal overgestapt op digitale projectors. Ons land is zelfs koploper in deze digitaliseringsslag.
Daarmee is het gedaan met het geratel van film over de spoeltafel. En de brandplekken in het beeld die de operateur inseinden om aan te geven dat de filmrol vervangen moest worden. Dus nog één keer, als een ode aan een lange filmtraditie, het ra-tat-tat-tat van de filmprojector.
9. De T65
Met een aansluiting van de PTT, de enige aanbieder van telefonie in Nederland tot aan de jaren 90, had je geen keuzevrijheid en huurde je een T65 waar je maandelijks een huurtoeslag voor betaalde. De PTT maakte samen met de Duitse fabrikant Krone de T65, een telefoon met draaischijf die decennialang in zo’n beetje iedere huiskamer was terug te vinden.
De schijf met twee metalen kogels in plaats van een tandwiel, zoals bij veel andere modellen, produceerde een markant geluid dat veel mensen direct terugbrengt naar vergane tijden. Er zijn nog steeds huishoudens die vasthouden aan de T65, maar in een tijdperk waarin de telefoonrobot opkwam (“toets 5 voor optie 2”) was het veel simpeler om direct een toets te gebruiken en daarbij werd pulskiezen ook steeds meer vervangen voor toonkiezen, waardoor je opeens de Belbios niet meer kon aansturen via de T65.
10. Analoge radio-afstemming
Er staat er vaak nog eentje in de keuken: een radio waar je ouderwets een kanaal moet opzoeken om een zender te vinden. De kunst van het vinden van de perfecte positie op de AM-band door aan een knop te draaien is weer zoiets dat een twaalfjarige van nu over tien jaar niet machtig zal zijn. En dat is eigenlijk maar goed ook, want het kon een frustrerende oefening zijn.
11. De klassieke kassa
Soms vind je een winkeltje in een dorp die er nog een heeft staan: zo’n kassa waar je de knoppen van de tientallen en centen apart moest indrukken om vervolgens in te voeren. Heel anders dan bij de Appie nu telde de kassier bedragen zelf op, toetste dat in op het apparaat en bij de invoer hoorde je die kraak en de bel die je hier hoort bij een Amerikaans model uit de jaren 20.
Nu heb je het gebliep van de streepjescodescanner (wat in de toekomst zelf misschien een vergeten geluid wordt met de opkomst van zelfscannen), maar het geluid van de analoge kassa heeft toch veel meer karakter dan de piepjes die je nu hoort bij zijn digitale opvolgers.
12. De Polaroid-camera
Dit was nog eens een statussymbool: de Polaroid-camera. De fotocamera waarbij meteen een afdruk uit het apparaat rolde. Dat had in het analoge tijdperk, geen displays waarop je direct het resultaat kunt zien, iets magisch. Het klik, bzz, scheur-geluidje was een fenomeen op zich en een aantal digitale camera’s bootsen zelfs vandaag de dag nog dat geluid na als de opname op het scherm verschijnt.
13. De typmachine
De meeste IT’ers van nu hebben leren typen op dit apparaat. Dat verklaart ook waarom de meesten van ons zo zwaar rammen op een toetsenbord vergeleken met de jongere garde, want dat moest bij een typmachine. Het had iets heel bevredigends: dat geratel gevolgd door het belletje en de stevige zwaai aan de hendel om de rol weer naar zijn beginpositie te brengen.
Maar zeg nou eerlijk: wie mist dit apparaat nu nog? Want het kwam met grote ellende. Correcties met tippex-blaadjes waar je overheen tikte, de zware typkoffer om ‘handig’ mee te zeulen en het achteraf invoegen van een zin kon je rustig vergeten. Schrijvers die zijn opgegroeid met de typmachine zweren er soms nog bij uit nostalgische overwegingen. Maar de meesten onder ons hebben de tekstverwerker warm onthaald en de typmachine op zolder gezet.
14. Interne pc-speaker
De interne speaker betekent nu vaak ellende, bijvoorbeeld als het BIOS een foutmelding geeft. Maar niet zo gek lang geleden was de pc-speaker een bron van veel plezier. Voordat de soundblaster verscheen, kwam het geluid van de computer uit deze luidspreker. Computerspelletjes maakten hier creatief gebruik van door polyfone geluidstracks te ontwerpen om de speaker muzikaal aan te sturen.
In de begintijd van geluidskaarten was de soundtrack van een gemiddelde game nog altijd voor de speaker gecomponeerd, maar al vrij snel verdrongen de Wolfensteins en Dooms de piepgeluiden van Prince of Persia en Xenon.
15. Krassen van vinyl
Menig audiofiel klaagde in de jaren 80 nog dat de nieuwerwetse cd geen ziel had. (Sommigen zeggen dat nu nog steeds.) Met vinyl hoorde je kraakjes en ruis die de luisteraar het gevoel konden geven dat ze bij de opname aanwezig waren. Maar de kraakjes werden natuurlijk veelal veroorzaakt door stof in de voegen. Of een versleten naald. Of krassen op de plaat. Vinyl heeft dit millennium een kleine opleving doorgemaakt, vooral in de DJ-scene, maar de rest houdt het gewoon bij mp3’tjes.
Inderdaad, dat is meteen aangepast. Bedankt voor de tip!
Filmprojektor: 'projector (de functie, niet het apparaat)'...
De projektor is echt het apparaat, de funktie heet operateur.
Videorecorder: Niet alleen VHS en VCC maar ook natuurlijk nog de Betamax.
Inbellen met modem: nog voor usenet, forums en inbelinternet natuurlijk nog de BBS (Bulletin Board System)...
Shit, ik wordt ook oud ;-)
Hebt u wel eens een echte kettingprinter gehoord of een ponskaartlezer?
Reageer
Preview