Programmeurs: handen af van de UI!

Programmeurs zijn knappe mensen. Zo knap dat ze denken dat zelf heel goed in staat zijn een gebruikersinterface in elkaar te knutselen. Doe het niet! Laat dat nou gewoon over aan mensen die er verstand van hebben...

Programmeurs: handen af van de UI!

Van oudsher is bruikbaarheid het ondergeschoven stiefkind van software design. Dat is jammer, maar het is ook eenvoudig te begrijpen. Door de groeiende complexiteit van besturingsplatforms, programmeertalen, protocollen en standaarden zijn programmeurs geneigd zich eerst en vooral te concentreren op zaken als algoritmeontwerp, abstractie en het hergebruik van code, en daarna pas op de gebruikersinterface. Ze zetten tests zo op dat iedere functie eerst apart wordt getest voor er ook maar naar het grotere plaatje wordt gekeken. Als het lijkt alsof de meeste op maat gemaakte toepassingsinterfaces eruit zien alsof ze zijn ontworpen door een team van engineers, dan is dat omdat ze zijn ontworpen door een team van engineers.

Maar zo hoeft het natuurlijk niet te gaan. Als meer ontwikkelingsteams hun gebruikersinterfaces in de handen van professionals zouden leggen, dan zou dat leiden tot applicaties die veel consistenter, veel efficiënter en veel eenvoudiger in het gebruik zouden zijn, en dat zou zich allemaal vertalen in hogere productiviteit. Helaas nemen te veel software-ontwikkelingsteams genoegen met de UI-equivalent van het bloempotkapsel: ze laten de gebruikservaring over aan programmeurs, en hun software moet de gevolgen dragen.

Mijn collega Randall C. Kennedy van Infoworld.com heeft een naam voor wat er gebeurt als je programmeurs de gebruikersinterface laat ontwerpen: Linuxificatie. Inconsequente widgets, mysterieuze dialoogvensters en onverwacht oppoppende onbegrijpelijke foutmeldingen zijn slechts enkele van de vele kenmerken, stelt Kennedy, en wat hem betreft is dat al genoeg om terug te verlangen naar de gloriedagen van Office 97. En pas op: Kennedy maakt geen geheim van zijn gevoelens voor Linux en open source in het algemeen, maar ditmaal kon hij wel eens een punt hebben.

Kijk maar eens naar dit recente onderzoek van de Eclipse Community. Volgens Eclipse marketing goeroe Ian Skerett ontwikkelde 74 procent van de Eclipse-gebruikers twee jaar geleden nog op Windows, terwijl toen maar 20 procent Linux gebruikte. Maar dit jaar is Linux ineens 7 procentpunten ingelopen, geheel ten koste van Windows. Dat is opmerkelijk, als je bedenkt dat de Eclipse IDE net zo goed op Windows als op Linux draait, dat hij voor beide platforms gratis beschikbaar is, en dat op vrijwel iedere pc die vandaag de dag verkocht wordt reeds Windows staat geïnstalleerd. Als Eclipse-gebruikers Windows laten vallen voor Linux, is dat dus niet alleen omdat ontwikkelaars een tolerantie hebben voor de Linux gebruikservaring, maar dat ze er zelfs de voorkeur aan geven boven Windows.

Vergelijk die trend eens met wat er in de gebruikerswereld gebeurt. Volgens de consultants van Net Applications is het marktaandeel van Linux aan de client-zijde inmiddels al weer onder de 1 procent gedaald (heeft Preston Gralla toch gelijk gekregen), en er is geen aanleiding te denken dat daar groei aan zit te komen. Wat er ook voor zorgt dat Linux de harten en hoofden van de ontwikkelaars aan het veroveren is, het werkt in elk geval niet voor gewone gebruikers. Helemaal niet zelfs.

Nog zoiets: herinner je je nog dat Sun Microsystems voorstelde om OpenOffice.org een vergelijkbare interface te geven als de Scenic Ribbon van Microsoft Office 2007? De OpenOffice-gemeenschap verslikte zich massaal in hun afschuw. Maar pas op: recent onderzoek van Devil Mountain Software (exo.performance.net) suggereert toch echt dat Office 2007 tegenwoordig veruit het meest populaire Office-pakket is. Zitten al die betalende klanten er dan zo naast? Of waren al die uitgesproken tegenstanders van een nieuwe UI voor OpenOffice vooral tegen omdat het soort UI waar programmeurs van houden een andere soort is dan die waar gewone gebruikers van houden?

Misschien produceren programmeurs slechte gebruikersinterfaces omdat de meeste programmeurs een succesvolle interface niet eens zouden herkennen als hij ze in de enkels beet. Afgestudeerde computerwetenschappers zijn niet getraind in typografie, iconografie, ruimtelijke inrichting of cognitieve wetenschappen. Hun smaak in UI’s volgt op natuurlijke wijze uit hun training en hun persoonlijkheden. Ze vinden het leuk dingen te tweaken en te ontdekken. Ze houden er niet van als hun handje wordt vastgehouden. Ze willen geen lichtje op het dashboard; ze willen zien wat er onder de motorkap gebeurt. Helaas is elke interface die aan dat soort wensen voldoet een potentiële ramp in de handen van een gewone gebruiker.

Daarom is het onvergefelijk dat niet meer software-ontwikkelingsprojecten UI-ontwerpers en bruikbaarheidsexperts inhuren om ze te laten doen wat zij zo goed kunnen. Het doel van software-ontwikkeling op maat is de automatisering van bedrijfsprocessen voor verhoogde efficiëntie, maar hoe goed de software ook presteert, iedere stap in een proces die menselijke input vereist, blijft in potentie een bottleneck. Is het dan niet logisch om ook elk van die interactiemomenten te optimaliseren, net zoals programmeurs hun code optimaliseren? Want dat is wat interface designers doen.

Helaas gebeurt het nog te vaak dat àls een organisatie UI-experts inhuurt, hun inbreng genegeerd of gebagatelliseerd wordt. Ze worden net zo behandeld als de decaan vroeger op school: de ontwikkelaars glimlachen en knikken, en ze beloven dat ze goed over het advies zullen nadenken, en vervolgens blijven ze gewoon doen wat ze het beste uitkomt. Het is aan de ontwikkelingsmanagers om die cyclus te doorbreken en bruikbaarheidsexperts een ereplaats te geven in het software design proces.

Laat programmeurs zich concentreren op berekeningen – dat kunnen ze goed. Maar laat het interface ontwerp over aan de professionals. Een goede UI gaat niet alleen over het ‘opleuken’ van software; het gaat over het bouwen van interfaces die de productiviteit verbeteren door de interactie tussen mens en machine te stroomlijnen. Geen enkel bedrijf zou vandaag de dag nog een openbare website durven lanceren als er niet een fatsoenlijk design team aan had gezeten. Waarom zou binnenshuis ontwikkelde software niet op dezelfde manier behandeld mogen worden? Gebeurt dat niet, dan is dat meer dan een gemiste kans: het is weggegooid geld.

NB: Op 19 februari 2010 heeft IDG met directe ingang afscheid genomen van Randall C. Kennedy en exo.performance.net.