Computer beoordeelt creativiteit in kunst

Raakt ook de kunstkenner zijn baan kwijt aan de robot?

Met automatische beeldanalyse kan de creativiteit van kunstwerken worden gekwantificeerd. Serieus kunsthistorisch onderzoek of algoritmespeeltje van quants?

Computer beoordeelt creativiteit in kunst

Raakt ook de kunstkenner zijn baan kwijt aan de robot?

Onderzoekers van de Rutgers universiteit hebben een systeem ontworpen dat volautomatisch schilderijen kan beoordelen op creativiteit. Inderdaad, de computer als kunstcriticus. Met een mooie combinatie van beeldherkenning, algoritmes en een database vol schilderijen. Big Data gaat los op Big Art.

Originaliteit en invloed

Alles staat of valt natuurlijk met de definitie van creativiteit. Daarvoor hanteren de wetenschappers een smalle, maar kennelijk geaccepteerde combinatie. Aan de ene kant originaliteit (hoe uniek was het werk toe het verscheen?), aan de andere kant invloedrijkheid (hoeveel latere werken zijn er door geïnspireerd?)

Daarbij spelen verschillende factoren een rol, zoals stijl, compositie, thematiek en kleurgebruik. Selecteer een dataset, laat de computer rekenen en voilà: het systeem laat zien hoe creatief werken in de dataset zijn (y-as, hoe hoger hoe creatiever), afgezet in de tijd (x-as):

Een aantal werken schieten er duidelijk uit, zoals enkele van Vermeer, de Schreeuw van Munch en de popart fruitschaal van Liechtenstein. (zie grotere afbeelding)

Dus de computer vervangt de mens als kunstcriticus? Ho ho, vergeet niet: zoals met de meeste algoritmische zaken, zit uiteindelijk de kern toch in de menselijke factor. Die bepaalt toch van te voren welke factoren meewegen en hoe zwaar. Maar het loslaten van 'Big Data' op een enorme collectie kunstwerken levert wel intrigerende resultaten op.

Kunst in de tijdmachine

Bovendien kan een dergelijk systeem ook worden gebruikt om juist fouten uit de database te halen. Zo sprong het schilderij 'Compositie met wit, rood en geel' van Piet Mondriaan er qua 'creativiteit' zo ver uit, dat dit nader onderzoek opriep. En wat bleek? In de database stond het jaartal op 1910, ver voor enig ander kubistisch kunstwerk, waardoor het schilderij onterecht veel te veel 'krediet' kreeg. Het schilderij stamt namelijk uit 1936.

Dit inspireerde de onderzoekers tot het stelselmatig antedateren van kunstwerken, jaren of zelfs eeuwen achteruit of vooruit in de tijd. Door deze 'tijdmachine' kregen ze een indruk hoe 'creatief' hele kunststromingen ten opzichte van elkaar waren.

Creatief met data

En het systeem concludeerde inderdaad feilloos dat bijvoorbeeld het neoclassicisme zwaar schatplichtig is aan de Renaissance: zelfs als je neoclassicistische kunst eeuwen eerder plaatste, vond de computer ze nauwelijks creatiever.

Mijn persoonlijke conclusie als kunst- én computerexpert: mooi onderzoek. De definitie van 'creativiteit' is wel erg smal, maar het systeem zelf is absoluut creatief uitgedacht. Maar hoe creatief precies? Dat valt niet te kwantificeren...