Kan 'Elias' de vendor lock-in doorbreken?
De bevrijding uit de 'gijzeling door oligarchie van leveranciers' klinkt mooi...
Gemengde reacties op het eindrapport van de ICT-faalcommissie. Er is scepsis over de conclusie dat het echt anders wordt, hoewel sommigen de aanbevelingen als een eerste stap in de juiste richting zien.
Kan 'Elias' de vendor lock-in doorbreken?
Gemengde reacties op het eindrapport van de ICT-faalcommissie. Er is scepsis over de conclusie dat het echt anders wordt, hoewel sommigen de aanbevelingen als een eerste stap in de juiste richting zien.
De commissie Elias presenteerde woensdag na twee jaar onderzoek haar rapport. Hierin word fel uitgehaald naar de 'gijzeling door de oligarchie van leveranciers', de beruchte vendor lock-in. Om dit te doorbreken wordt het beleid van zoveel mogelijk open standaarden en open source (pas toe of leg uit) nieuw leven ingeblazen. Het op te richten toetsingsbureau BIT moet hierop gaan toezien.
NOiV achterna
Mathieu Paapst, docent ICT-aanbestedingsrecht van de Universiteit Groningen, is niettemin sceptisch over de impact die het BIT zal kunnen hebben bij het meer structureel gebruik van open source. Op zich is het positief dat het BIT nu in een vroege fase gaat checken of het 'pas toe of leg uit'-beleid wordt gevolgd. "Maar ik vraag me af of het echt anders wordt op dit gebied."
Belangrijke kanttekeningen: het BIT controleert alleen projecten die meer dan 5 miljoen kosten, terwijl het 'pas toe of leg uit'-beleid geldt voor alle projecten, groot of klein. Maar een serieuzer manco is de tijdelijke aard van het BIT. Het wordt na vijf jaar weer opgedoekt in de veronderstelling dat de departementen zich dan zelf aan de regels zullen houden. Dat is gezien het grote verloop bij ministeries naïef. "Dat is niet verstandig", vindt Paapst.
Rechtszaken niet aanmoedigen
ICT-onderzoeker Niels Groen juicht het toe dat de commissie het aanbesteden en contracteren aanpakt. "De wijze van aanbesteden wordt herzien, door marktverkenning en functioneel aanbesteden verplicht te stellen, en prestaties uit het verleden van leveranciers mee te wegen."
Hij maakt zich echter zorgen over de suggestie van 'Elias' dat rechtszaken bij wanprestaties normaal moeten worden. Groen: "Een dynamiek waarin continu een rechtszaak op de loer ligt, is over het algemeen geen dynamiek waarin veel transparantie is, omdat partijen erg op hun hoede zullen zijn. Bovendien zal een leverancier zich gaan beperken tot het contract en is niet meer bereid om daar buiten te gaan. Ook niet als dat voor het project nodig is, omdat het risico te groot is. Deze aanbeveling ondermijnt daarom het punt dat de commissie maakt ten aanzien van transparantie en de mentaliteitsverandering."
Terug naar PPS
Ferry Heeneman van KPN, al 25 jaar werkzaam in de ICT voor de overheid en bovendien één van de ondervraagde experts tijdens de publieke hoorzittingen van het onderzoek, wijst vooral op meer Publiek Private Samenwerking (PPS), dat volgens hem ook in het buitenland succesvol werkt.
"De commissie Elias heeft haar werk goed en uitvoerig gedaan en geeft aan dat er enkele jaren het beleid is gevoerd, ook voor ICT, om meer gebruik te maken van PPS. Dit is alleen om onduidelijke redenen nooit in de praktijk uitgevoerd. Dat de commissie daarom zegt dat de mogelijkheden van PPS voor ICT-projecten verder moet worden onderzocht kan ik alleen maar toejuichen en ik hoop dat dit wordt opgepakt."
Traditioneel aanbesteden werkt in zijn ogen niet. "Uiteindelijk gaat het er om dat de overheid krijgt wat zij nodig heeft en dat is gewoon bij complexe ICT dienstverlening lastig met het traditionele aanbesteden. Bij traditionele aanbestedingen worden, zoals de commissie ook constateert, vechtmodellen gecreëerd, omdat achteraf eisen veranderen niet mogelijk is of blijkt dat marktpartijen 'ja' hebben gezegd op eisen die eigenlijk niet in te willigen zijn. Zowel markt als overheid hebben daarbij een verantwoordelijkheid. Daarom ben ik blij dat de commissie heeft geadviseerd om bij aanbestedingen voortaan in overleg te gaan met de markt en functioneel aan te besteden. Dat is al een enorme verbetering."
Maar volgens hoogleraar Informatica en criticaster Jan Friso Groote zit het probleem veel dieper. Lees zijn reactie en ook die van de overheid zelf op pagina 2.
Toelichting:
- Noch het Rijksinkoopbeleid, noch het Open (Source|Standaarden) beleid heeft iets met de vraagstelling van de parlementaire enquêtecommissie te maken
- Het heeft te maken met vendor lock-in, met werkgelegeheid in Nederland, met licenties, auteursrechten en patenten. Ik heb geen idee wat technologie is.
- Er is dus geen pretentie dat projecten minder zullen falen of dat er geld zou worden bespaard of dat de software veiliger zou zijn.
- De Tweede Kamer verzocht de regering om de migratie in drie jaar uit te voeren. Omdat er zoveel software opnieuw geschreven moet worden denk ik eerder aan een periode van dertig jaar, gedurende welke dertig duizend van de beste programmeurs ter wereld nodig zijn en een budget van dertig miljard Euro per jaar (bovenop het budget dat nodig is voor de bestaande ICT). De gemeente München deed er tien jaar over, maar ze gebruikt nog altijd Windows programma's.
De Motie Vendrik, die in 2002 door de Tweede Kamer is aangenomen, schrijft het duidelijk:
Tweede Kamer, vergaderjaar 2002/2003, 28 600 XIII, nr. 30
MOTIE VAN HET LID VENDRIK C.S.
Voorgesteld 20 november 2002
De Kamer,
gehoord de beraadslaging,
constaterende, dat software een cruciale rol speelt in de kennissamenleving;
voorts constaterende, dat de aanbodzijde van de softwaremarkt op dit moment sterk geconcentreerd is en het veranderen van leverancier vaak hoge overstapkosten met zich brengt;
van mening, dat dit de mededinging beperkt en de samenleving niet optimaal profiteert van de mogelijkheden die software biedt;
verzoekt de regering zich maximaal in te zetten om hier verbetering in aan te brengen;
verzoekt voorts de regering ervoor te zorgen dat in 2006 alle door de publieke sector gebruikte software aan open standaarden voldoet;
verzoekt voorts de regering actief de verspreiding en ontwikkeling van software met een open broncode (open source software) in de publieke sector te stimuleren en hiervoor concrete en ambitieuze doelstellingen te formuleren,
en gaat over tot de orde van de dag,
Vendrik
Stuger, Netelenbos, Gerkens, Giskes, Jense, Van Dijke, Hessels
@asmuth: Het is een utopie om te denken dat de overheid (welke dan ook) binnen een paar jaar van bijvoorbeeld een closed source pakket als MS-Windows af zal kunnen komen - verder is het ook niet direct een vereiste om per se helemaal naar open source te gaan.
Wat wel wenselijk is dat is dat men in de aanbestedingen naar een model toe werkt waarbij er gebruik gemaakt wordt van oplossingen die faciliteren dat men echt naar open standaarden gaat en eventueel ook naar open source. Hierbij is het ook een goed idee om bij het aanbesteden in elk geval al naar een multi-platform model te gaan. De software moet dus ontwikkeld worden voor meerdere platformen (denk aan Java/.net*, webapplicaties en dergelijke), waardoor de vendor lockin ook gelijk een stuk kleiner wordt.
*: Bij .net is er niet direct een 100% crossplatform model beschikbaar, hier zal men dus extra moeten specificeren dat het om de combinatie van .net en mono gaat...
Overigens is het natuurlijk ook zaak om een goede specificatie aan de leveranciers aan te leveren en er voor te zorgen dat de verantwoordelijkheid vooral bij de leverancier blijft als het mis gaat - bij een goede specificatie uiteraard!
In dat dikke rapport dat eigenlijk niet gaat over NOiV wordt enerzijds gesteld dat er officieel nog steeds een voorkeursbeleid bestaat voor Open Source en Open Standaarden (bijvoorbeeld Linux) en dat dat vendor lock-in zou tegengaan en een pagina of wat daarvoor staat dat het Rijks Inkoopbeleid is om zoveel mogelijk centraal in te kopen bij de Closed Source leveranciers Microsoft, Oracle en SAP (de hele Overheid gebruikt Windows).
De parlementaire enquête commissie lijkt het niet te zijn opgevallen dat deze doelstellingen niet harmoniëren.
Reageer
Preview